Όταν προσβάλλονται μέρη του εγκεφάλου μας (για παράδειγμα μετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο ή ένα τραύμα) ή τα κρανιακά νεύρα που είναι υπεύθυνα για την κατάποση, τότε η κατάποση διαταράσσεται.
Το εκάστοτε άτομο μπορεί να παρουσιάζει ήπια έως σοβαρά προβλήματα κατάποσης.
Οι αιτίες της δυσφαγίας μπορεί να είναι δομικής, νευρολογικής ή ψυχογενούς αιτιολογίας. Είναι αποτέλεσμα διάφορων παθήσεων, όπως βλάβη του κεντρικού νευρικού συστήματος, σύνδρομα ή προβλήματα που επηρεάζουν την κεφαλή και τον τράχηλο (π.χ.: καρκίνος του στόματος ή του φάρυγγα), κ.λπ.
Τα προειδοποιητικά σημάδια ενός ατόμου που έχει κάποια δυσκολία κατάποσης – δυσφαγία ποικίλουν και αυτά είναι:
Βήχας κατά τη διάρκεια κατάποσης ή μετά, πνιγμός, υγρή/γαργαριστή ποιότητα φωνής μετά την κατάποση, δυσκολία, κούραση ή παρατεταμένος χρόνος επεξεργασίας τροφών, επαναλαμβανόμενες καταπόσεις, αίσθημα κολλήματος φαγητού στο λαιμό, άρνηση λήψης τροφής (συχνό φαινόμενο σε άτομα με ανοϊκά σύνδρομα), απώλεια σωματικού βάρους, επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις του αναπνευστικού, κ.λπ.
Η αξιολόγηση ασθενούς που παρουσιάζει διαταραχή κατάποσης ακολουθεί κάποια βασικά βήματα:
- Κλινική εξέταση με λήψη ιατρικού ιστορικού και ιστορικού κατάποσης από εξειδικευμένο στη δυσφαγία λογοθεραπευτή καθώς και στοματοπροσωπικό έλεγχο.
- Σε αυτή τη φάση ο θεραπευτής θα συλλέγει τις πληροφορίες σχετικά με την ιατρική διάγνωση και ένα ιστορικό προβλημάτων κατάποσης.
- Θα εκτιμήσει επίσης την αναπνευστική λειτουργία του ατόμου και την λειτουργική και δομική επάρκεια όλων των οργάνων που συμμετέχουν στην κατάποση: γλώσσα, χείλη, δόντια, λάρυγγα,κ.λπ.
- Παρατήρηση του ασθενούς κατά τη διάρκεια γεύματος και δοκιμές κατάποσης με τροφές και υγρά διαφορετικών πυκνοτήτων.
- Αξιολόγηση κατάποσης με κάποια αντικειμενική εξέταση κατάποσης όπως η βιντεοακτινοσκόπηση (VFSS -Videofluoroscopic Swallow Study) ή η Ενδοσκοπική εξέταση κατάποσης (FEES – fiber optic endoscopic evaluation of swallowing) σε συνεργασία με ιατρικές ειδικότητες όπως Ω.Ρ.Λ. και ακτινολόγος.
- Δημιουργία θεραπευτικού πλάνου.
Σημείωση: θα πρέπει να αναφερθεί ότι στην αντιμετώπιση ασθενών με διαταραχές κατάποσης, ο ειδικός στη δυσφαγία λογοθεραπευτής θα πρέπει να συνεργάζεται στενά με πολλές ιατρικές και παραϊατρικές ειδικότητες, να κατέχει τις απαραίτητες γνώσεις της ανατομίας, φυσιολογίας και παθοφυσιολογίας της κατάποσης αλλά και ακαδημαϊκή επάρκεια και κλινική εμπειρία σε αυτόν τον τομέα.
